راهنمای انتخاب NBR، EPDM، FKM، سیلیکون و PTFE برای کاربردهای صنعتی
اورینگ‌ها شاید از ساده‌ترین اجزای آب‌بندی به نظر برسند، اما انتخاب متریال مناسب برای ساخت آن‌ها، حیاتی‌ترین عامل در عملکرد، طول عمر و ایمنی سیستم است.
بیش از ۷۰٪ خرابی‌های اورینگ در صنایع هیدرولیک، پتروشیمی یا خودروسازی، مستقیماً به انتخاب اشتباه متریال مربوط می‌شود.
در این مقاله بررسی می‌کنیم که اورینگ‌ها از چه موادی ساخته می‌شوند، هر ماده در برابر چه عواملی مقاوم است، و در چه شرایطی باید از آن استفاده کرد.
⚙️ مقدمه‌ای کوتاه بر متریال اورینگ‌ها
اورینگ‌ها از الاستومرها (Elastomer) یا پلاستیک‌های مهندسی ساخته می‌شوند. الاستومر ماده‌ای است که پس از فشرده‌شدن، دوباره به شکل اولیه برمی‌گردد — ویژگی‌ای که برای درزگیری فشاری حیاتی است.
مهم‌ترین متریال‌های مورد استفاده در ساخت اورینگ‌های صنعتی عبارت‌اند از:
NBR، EPDM، FKM (Viton)، Silicone و PTFE (Teflon)
هرکدام از این مواد مشخصه‌های فنی خاصی دارند که باید براساس دما، نوع سیال، فشار کاری و سرعت حرکت انتخاب شوند.
🔹 ۱. NBR (نیتریل رابر) – پرکاربردترین گزینه صنعتی
NBR رایج‌ترین متریال برای اورینگ‌های عمومی است؛ به‌ویژه در سیستم‌های روغنی و هیدرولیکی.
ویژگی‌ها:
- مقاومت عالی در برابر روغن، سوخت‌های معدنی و گریس.
- تحمل دمایی از –۳۰ تا +۱۰۰°C.
- استحکام مکانیکی متوسط رو به خوب.
- قیمت پایین و در دسترس بودن بالا.
کاربردها:
پمپ‌ها، جک‌های هیدرولیک، شیرآلات صنعتی، تجهیزات خودرویی (پایه‌ترین استاندارد در بازار خودرو ایران).
نکته:
در تماس با مایعات اکسیژنه، بنزین با ترکیبات آروماتیک یا ازن، NBR آسیب می‌بیند و باید از FKM یا EPDM استفاده شود.
🔹 ۲. EPDM (اتیلن پروپیلن دی‌ان مونومر) – ضد آب و مقاوم در محیط‌های بخار
EPDM پرچم‌دار مقاومت در برابر آب گرم، بخار و اسیدهای سبک است.
برخلاف NBR، در برابر روغن مقاومت ضعیفی دارد اما در محیط‌های مرطوب بی‌رقیب است.
ویژگی‌ها:
- مقاوم در برابر آب، بخار، مایعات ترمز، سیالات گلیکولی و ازن.
- بازه دمایی: –۴۰ تا +۱۴۰°C
- مقاومت عالی در فضای آزاد و نور UV.
کاربردها:
در سیستم‌های پنوماتیکی، بخار زودپز صنعتی، آلات دقیق پزشکی و قطعات آب‌بندی مصرفی در صنایع غذایی.
هشدار:
از EPDM برای آب‌بندی روغن موتور یا گریس استفاده نکنید؛ به‌سرعت متورم شده و خاصیت ارتجاعی خود را از دست می‌دهد.
🔹 ۳. FKM (وایتون/Viton) – گزینه پریمیوم برای دمای بالا و مواد شیمیایی
FKM یا همان وایتون (Viton) – برند شرکت DuPont – گران‌ترین ولی تخصصی‌ترین متریال اورینگ محسوب می‌شود.
ویژگی‌ها:
- مقاوم در برابر سوخت‌های آروماتیک، روغن‌های مصنوعی، حلال‌ها و اسیدهای قوی.
- دمای کاری گسترده از –۲۰ تا +۲۲۰°C.
- نفوذپذیری بسیار پایین نسبت به گازها.
- حفظ سختی و شکل در فشارهای بالا.
کاربردها:
پتروشیمی، کمپرسور گاز، سیستم‌های سوخت هواپیما، پمپ‌های روغن داغ و گیربکس‌های اتوماتیک.
نکته فنی:
در تماس با بخار آب یا آمین‌ها عملکرد ضعیف دارد؛ در این حالت از PTFE استفاده می‌شود.
🔹 ۴. Silicone (سیلیکون) – نرم، بهداشتی و مقاوم به دمای بالا
اگر سیستم شما با مواد غذایی، دارویی یا دمای بالا سروکار دارد، سیلیکون بهترین انتخاب است.
ویژگی‌ها:
- محدوده دمایی وسیع: –۶۰ تا +۲۰۰°C
- بی‌بو و غیرسمی، دارای تأییدیه FDA برای صنایع غذایی.
- انعطاف زیاد در دماهای پایین.
- مقاومت عالی در برابر ازن و نور UV.
کاربردها:
تجهیزات پزشکی، شیرآلات غذایی، کوره‌های آزمایشگاهی و کاربردهای عمومی در تماس با هوا و آب.
ایراد:
در تماس با روغن‌های معدنی و بنزین پایدار نیست؛ برای آن باید به NBR یا FKM تغییر داد.
🔹 ۵. PTFE (تفلون) – مقاوم کامل در برابر مواد شیمیایی
PTFE (Polytetrafluoroethylene) که با نام تجاری تفلون (Teflon) شناخته می‌شود، برخلاف دیگر مواد، الاستومر نیست، اما در محیط‌های شیمیایی خشن، انتخاب نهایی است.
ویژگی‌ها:
- مقاومت شیمیایی تقریباً کامل در برابر تمامی اسیدها و بازها.
- تحمل دما تا +۲۶۰°C و فشارهای بالا.
- اصطکاک بسیار کم.
- بدون خاصیت الاستیکی ذاتی (نیازمند طراحی Groove دقیق‌تر).
کاربردها:
صنایع دارویی، پتروشیمی، پمپ‌های شیمیایی، و شیرهای گاز خورنده.
نکته مهندسی:
در صورت نیاز به خاصیت ارتجاعی بیشتر، از اورینگ کامپوزیتی (PTFE + Elastomer core) استفاده می‌شود.
📊 جدول خلاصه مقایسه متریال‌ها
| ویژگی / متریال | NBR | EPDM | FKM (Viton) | Silicone | PTFE (Teflon) |
|---|---|---|---|---|---|
| مقاومت در برابر روغن | عالی | ضعیف | بسیار عالی | ضعیف | عالی |
| مقاومت شیمیایی | متوسط | خوب | عالی | متوسط | بی‌نقص |
| مقاومت دمایی (°C) | –30 تا +100 | –40 تا +140 | –20 تا +220 | –60 تا +200 | –200 تا +260 |
| انعطاف‌پذیری در سرما | متوسط | خوب | ضعیف | عالی | ضعیف |
| قیمت نسبی | 💲 | 💲 | 💲💲💲 | 💲💲 | 💲💲💲 |
| کاربرد شاخص | روغن و سوخت | بخار و آب | پتروشیمی و سوخت | غذا و پزشکی | اسید و حلال |
🧠 چطور متریال مناسب انتخاب کنیم؟
- نوع سیال را مشخص کنید: روغن، هوا، آب، اسید، بخار یا سوخت.
- دمای کاری را بسنجید: هرچه بالاتر، انتخاب به سمت FKM یا PTFE می‌رود.
- فشار و نوع حرکت: برای سیستم‌های دینامیکی از متریال با برگشت‌پذیری بالا مثل NBR یا PU استفاده کنید.
- ملاحظات بهداشتی: در صنایع غذایی تنها Silicone یا EPDM مجاز است.
- هزینه نگهداری: NBR اقتصادی است؛ FKM یا PTFE برای طول عمر بالا مناسب‌ترند.
⚙️ جمع‌بندی
انتخاب متریال اورینگ، یعنی انتخاب تعادل میان هزینه، دوام و عملکرد.
اورینگ NBR برای کاربردهای عمومی، EPDM برای بخار و آب، FKM برای شرایط شیمیایی و حرارتی سنگین، سیلیکون برای صنایع بهداشتی، و PTFE برای محیط‌های خورنده بهترین انتخاب هستند.
اشتباه در متریال، بزرگ‌ترین علت نشتی سیستم است.
تهران سیل، این مسیر را برای شما ساده کرده است — با تأمین اورینگ اصلی در متریال‌های استاندارد صنعتی و مشاوره‌ی انتخاب فنی براساس کاربرد واقعی.
تهران سیل؛ شریک مطمئن صنعت در مسیر رشد.
